گزارش یک نگرانی: نامه به سردبیر

سردبیر محترم ct scan تنها 13% از کل آزمون های رادیولوژیکی را تشکیل می دهد در حالی که در 70% دوز تجمعی بیماران سهم دارد.1 پژوهش گران برآورد کرده اند که 29000 سرطان آینده ناشی از ct scan های انجام شده در ایالات متحده آمریکا در سال 2007 است.2 دوز تحویلی به اندام های حساس به پرتو بیماران (گناد، چشم، تیرویید و پستان) به دلیل اثرات ژنتیکی و سرطان زای پرتو باعث ایجاد نگرانی جهانی شده است.3 به عنوان مثال دوز ناشی از یک آزمون ct شکم به تنهایی برابر با دوز ناشی از 500 رادیوگرافی قفسه صدری است.1 از آنجایی که هیچ دوزی از پرتو بی خطر نیست، هر گونه پرتوگیری در پزشکی باید با رعایت اصول حفاظتی در کمترین مقدار ممکن انجام شود. حفاظ بیسموتی به عنوان روشی موثر برای حفاظت اندام های حساس به پرتو بیماران در آزمون های ct scan پیشنهاد شده است.3 حفاظ های بیسموت به عنوان یک فیلتر اضافی عمل می کنند که با عبور پرتوهای پر انرژی و جذب پرتوهای نرم (کم انرژی) دوز اندام های حساس سطحی را به طور قابل توجهی کاهش می دهند. مطالعات وسیعی در سراسر دنیا جهت بررسی کارایی حفاظ های بیسموتی انجام شده است که نتایج آنها گویای سودمندی این حفاظ هاست.3 به نظر می رسد تا به حال مطالعه ای در این زمینه در ایران منتشر نشده است. در واقع ممکن است تکنولوژیست های رادیولوژی، آگاهی از وجود چنین حفاظ هایی نداشته باشند. چندی پـیش جهت انجام مطالعه ای، نیـاز به تهیه حفاظ بیسموتی داشتم. با بیشتر شرکت های فروش تجهیزات رادیولوژی کشور تماس گرفتم. از انجمن رادیولوژی، انجمن حفاظت در برابر پرتو، تکنولوژیست های رادیولوژی و مراکز مختلف ct کشور پرس و جو کردم، ولی متاسفانه هیچ کدام، هیچ گونه آگاهی از وجود چنین حفاظ هایی نداشتند. قابل توجه که بیشتر تصور می کردند غیر از حفاظ سربی، حفاظ دیگری وجود ندارد. به اعتقاد کارشناسان، واردات بی رویه و بدون نظارت تجهیزات پزشکی ازجمله ct scan، باعث شده که ایران رکورددار میزان تجویز این خدمات در دنیا باشد. با این حال به نظر می رسد در مراکز ct scan کشور اصول حفاظت در برابر اشعه برای بیماران رعایت نمی شود که با توجه به گسترش روزافزون کاربردهای پزشکی ct و اثرات سرطان زای آن، نگران کننده می باشد. بر پایه فصل چهار قانون حفاظت در برابر پرتو مصوب 1368 مجلس شورای اسلامی، تهیه و به کارگیری تجهیزات حفاظتی برای بیماران در مراکز یون ساز امری اجباری است و عدم رعایت این مسئله از جانب پرتوکاران جرم محسوب می شود، بنابراین تهیه، تدارک و به کارگیری تجهیزات حفاظتی در مراکز ct scan کشور بیش از پیش فراهم می گردد.